Αναπτυξιακό τραύμα: Καθορίσει τη συμπεριφορά των ενηλίκων;

 

Αναπτυξιακό τραύμα: Καθορίσει τη συμπεριφορά των ενηλίκων;

Η εμπειρία οποιουδήποτε τραυματικού γεγονότος ανεξάρτητα από την ηλικία που βιώνεται αφήνει σημάδια στον ψυχικό κόσμο. Όταν μάλιστα προκύπτει στη βρεφική ή παιδική ηλικία έχει ιδιαίτερη σημασία, λόγω των επιπτώσεων που επιφέρει στην ψυχολογική αλλά και σωματική ανάπτυξη.

Η διατάραξη του κλίματος ασφάλειας και αγάπης, μέσα στο οποίο πρέπει να μεγαλώνουν τα παιδιά αυτών των ηλικιών, τους δημιουργεί στρες και προκαλεί αρνητικές συνέπειες στη  φυσιολογική πορεία ανάπτυξης του εγκεφάλου τους. Και αυτό διότι παρεμβαίνει και δημιουργεί κενά στις βασικές λειτουργίες του, που αρχικά σχετίζονται με την επιβίωση και στην πορεία, όσο το παιδί μεγαλώνει, με στις ανώτερες, εκτελεστικές λειτουργίες του, όπως η κατανόηση των βιωμάτων ή η άσκηση ηθικής κρίσης. Κλονίζει τις διαπροσωπικές συνδέσεις, θέτει σε κίνδυνο τις λειτουργίες ασφάλειας, αλλάζει τις θεμελιώδεις ικανότητες για γνωστικό, συμπεριφορικό και συναισθηματικό έλεγχο.

Τότε είναι πιθανό να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες, γνωστικές διαταραχές, καθυστέρηση λόγου,  να επηρεαστεί η επεξεργασία από τον εγκέφαλο ερεθισμάτων που προέρχονται από την όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση ή/και την αφή (υπερβολική ευαισθησία). Επίσης, μπορεί να παρουσιαστεί διπολική διαταραχή, διαταραχές προσωπικότητας, διαταραχή μετατραυματικού στρες, κατάθλιψη, και πολλά άλλα.

Όσα βιώνουν (ακόμα και ως έμβρυα) βία κάθε μορφής, παραμέληση ή πείνα, δεν νοιώθουν ασφάλεια, σταθερότητα ή προστασία, μαθαίνουν να είναι σε εγρήγορση, προκειμένου να αντιλαμβάνονται γρήγορα τις διαθέσεις των άλλων, να κρύβουν τα συναισθήματά τους και να βρίσκουν τρόπους συμπεριφοράς που δεν θα εντείνουν το πρόβλημα. Όταν απομακρύνονται από το προβληματικό περιβάλλον και δημιουργούν ασφαλείς και υγιείς σχέσεις, αυτές οι συμπεριφορές όχι μόνο δεν είναι ωφέλιμες, αλλά μπορεί να δυσκολέψουν την ικανότητά τους να συνάπτουν σχέσεις αγάπης.

Σαφώς, οι επιπτώσεις ενός μεμονωμένου γεγονότος, όπως ένα προσωπικό ατύχημα ή ένας θάνατος προσώπου του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος δεν έχει τις συνέπειες που φέρνει ένας επαναλαμβανόμενος ψυχικός τραυματισμός, όπως η χρόνια και σοβαρή παραμέληση.

Οι κατ’ εξακολούθηση τραυματικές εμπειρίες οδηγούν στην ανάπτυξη προβληματικών αντιδράσεων και συμπεριφορών, συμπεριλαμβανομένης της επιθετικότητας, της δυσκολίας ρύθμισης των συναισθημάτων και της αδυναμίας δημιουργίας υγιών σχέσεων.

Είναι πιθανόν τα παιδιά αυτά να είναι παρορμητικά, με διακυμάνσεις στη διάθεσή τους και με έντονο άγχος αποχωρισμού. Στην εφηβεία, μπορεί να στραφούν σε εθιστικές συμπεριφορές για να κατευνάσουν την ταραχή τους, αφού δεν έχουν μάθει να ηρεμούν.

Η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα με πολλαπλά τραύματα τείνουν να τα αντιμετωπίζουν στρουθοκαμηλίζοντας, αρνούμενα να τα θυμούνται, να μιλάνε γι’ αυτά, πόσο μάλλον να τα αντιμετωπίσουν. Συχνά αρνούνται ακόμα και τα ίδια τα συμβάντα, αντίδραση που εγκυμονεί επιπρόσθετους κινδύνους για την ψυχική υγεία τους.

Χειρότερες είναι δε οι επιπτώσεις στα παιδιά που δεν νοιώθουν ασφάλεια με τον γονέα ή όποιον τα φροντίζει, συγκριτικά με εκείνα που κακοποιούνται το ίδιο αλλά διατηρούν μια ασφαλή σχέση μαζί του.

Ο λόγος είναι ότι μέσα από τη σχέση ασφάλειας που αναπτύσσουν με τον γονέα, τα παιδιά μαθαίνουν να εμπιστεύονται τους άλλους, να αντιλαμβάνονται τον κόσμο ως ασφαλή  και καταλαβαίνουν τη δική τους αξία. Σε ασταθείς και δυσαρμονικές σχέσεις, μαθαίνουν ότι ο κόσμος είναι εχθρικός. Τα συναισθήματα που αναπτύσσουν, δηλαδή, στο οικογενειακό περιβάλλον μεταφέρονται αυτόματα και στο κοινωνικό, με αποτέλεσμα τη δημιουργία προβληματικών φιλικών και ερωτικών σχέσεων, αλλά και σχέσεων με άτομα εξουσίας. Ο φόβος είναι άλλο ένα συναίσθημα που τους συντροφεύει σε όλη τη ζωή τους, εάν δεν δουλέψουν για να τον καταπολεμήσουν.

Γιατί, τα τραύματα δεν επουλώνονται αυτόματα, με μαγικό τρόπο όταν το άτομο ενηλικιώνεται. Οι ενήλικες που έχουν βιώσει παιδικά τραύματα συνεχίζουν να παλεύουν με τον εαυτό τους, αφού έχουν δυσκολίες στον έλεγχο του θυμού τους, αυτοκαταστροφικές τάσεις, εθίζονται στο αλκοόλ και στα ναρκωτικά, προκειμένου να “μουδιάζουν” και να μη σκέφτονται το γεγονός ή τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά που τους πλήγωσαν.  Όπως συμβαίνει και με τα παιδιά που έχουν ζήσει κάποιο τραυματικό γεγονός, συνεχίζουν να έχουν αυτοκτονικές σκέψεις.

Επίσης, τείνουν να διαγράφουν από τη μνήμη τους την περίοδο που βίωσαν την κακοποίηση, την παραμέληση, ή ό,τι τους κόστισε ψυχικά ή αποστασιοποιούνται, πείθοντας τον εαυτό τους ότι δεν συνέβη σε αυτούς αλλά σε κάποιον άλλον. Παλεύουν με ενοχές, ντροπή, έχουν αρνητική αντίληψη για τον εαυτό τους και υποτιμούν τις ικανότητές τους. Δυσκολεύονται να βρουν φίλους και συντρόφους που να τους καταλαβαίνουν, αλλά και αν συμβεί δεν μπορούν να χτίσουν εύκολα μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Δεν αποκλείεται δε η πιθανότητα να υιοθετήσουν τις βίαιες συμπεριφορές που βίωσαν ως παιδιά.

Δεν αποκλείεται να εμφανίζουν και σωματικά προβλήματα, όπως χρόνιο πόνο, ινομυαλγία, ευερέθιστο έντερο, διατροφικές διαταραχές, ή ανεξήγητα ψυχοσωματικά θέματα.

Για κάθε πρόβλημα, όμως, υπάρχει και μια λύση. Έτσι, τα άτομα που έχουν βιώσει αναπτυξιακό τραύμα μπορούν να θεραπευτούν, αρκεί να τους προσφερθεί, το συντομότερο δυνατόν, από εξειδικευμένο ψυχολόγο άτομο, η κατάλληλη θεραπεία, η οποία απαιτεί βέβαια υπομονή και επιμονή, αφού δεν ολοκληρώνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Το βασικό βήμα είναι η αναγνώριση του προβλήματος. Πρέπει, δηλαδή, το άτομο να αντιληφθεί και αναγνωρίσει ότι κάποιες συμπεριφορές του που το ταλαιπωρούν, το εμποδίζουν να ενσωματωθεί και να γίνει αποδεκτό από τον εαυτό του και από τους άλλους πηγάζουν από το παρελθόν και να αναζητήσει βοήθεια και υποστήριξη. Ποτέ δεν είναι αργά να μάθουν την αιτία των συμπεριφορών τους και με καθοδήγηση να απελευθερωθούν, ως ένα βαθμό από αυτές.